بی بی‌سی فارسی نوای آزادی ملت ایران؟ ای زرشک!

حیدر سهیلی اصفهانی

در هنگامۀ جنگ جهانی دوم، متفقین خود را برای حمله به ایران آماده می‌کنند، رادیوی بی‌بی‌سی فارسی که چند ماهی پیش از آن و مشخصا به این منظور تشکیل شده بود، با صدای موقرالدوله رئیس محفل روحانی بهائیان بریتانیا، رضا شاه را زیر بارش شدیدترین حملاتِ خود گرفت. چهار روزِ هفته، هر بار، پانزده دقیقۀ طوفانی، پادشاه ایران را که حاضر به همکاری با متفقین نشده بود، می‌کوبید. البته نمی‌گفت که رضاشاه به سببِ خودداری از همکاری بایسته با انگلستان بد است، بلکه او را به نقض حقوق بشر و آزادی‌های ملت ایران متهم و محکوم می‌کرد. (۱)

اکنون بی‌بی‌سی فارسی، تلویزیون هم دارد و در این رسانه‌ها مستندهایی دربارۀ خدمات رضا شاه ساخته و پخش می‌شود و هرکس این مستندها را ببیند، رضاشاه را قدیسی فرود آمده از آسمان خواهد دید.

بی‌بی‌سی فارسی و مصدق

چند سال بعد، دوران حکومت دکتر محمد مصدق است. او همچون رضاشاه، حاضر به همکاری با انگلیسی‌ها برای چپاول آزادنۀ نفت نیست. رادیوی بی‌بی‌سی فارسی، این بار ماموریت در هم کوبیدن مصدق را برعهده دارد.

دولت بریتانیا برای پیشبرد تبلیغات خود علیه مصدق از رادیوی فارسی بی‌بی‌سی هم استفاده می‌کرد و بارها مطالب ضدّ مصدق از این رادیو پخش شد به‌طوری‌که کارمندان ایرانی این رسانه دست به اعتصاب زدند. در بیست و یک ژوئیه ۱۹۵۱ میلادی یکی از مقام‌های وزارت امور خارجه بریتانیا از سفیر کشورش در ایران به خاطر پیشنهادهای وی در بهبود برنامه‌های رادیویی علیه مصدق تشکر کرده‌است:

“بی‌بی‌سی تا این جا اغلب نکاتی که شما فهرست کرده‌اید انجام داده‌است. اگر اطلاعات بیشتری بدهید که چگونه می‌توان برنامه‌ها را مؤثرتر کرد تا به همان ترتیب اجرا شود. ضمناً باید از حمله به طبقات حاکم اجتناب کنیم؛ چرا که احتمال دارد بخواهیم با حکومتی که از همان طبقات بعد از سقوط مصدق تشکیل می‌شود کار کنیم.” (۲)

براساس گزارش دونالد ویلبر، کارشناس سیا در ایران، اسدالله رشیدیان به شاه گفت که از رادیو فارسی بی‌بی‌سی هم درخواست کمک شده تا شاه اطمینان یابد که دولت‌های آمریکا و بریتانیا طرح کودتا را تأیید کرده‌اند. او می‌گوید که قرار شد که رادیوی فارسی بی‌بی‌سی جمله «الان نیمه شب است» را به «الان دقیقاً نیمه شب است» تغییر دهد تا شاه آن را بشنود و مطمئن شود که طرح سرنگونی را آمریکا و بریتانیا حمایت می‌کنند. به نظر می‌رسد که این موضوع صرفاً برای جلب حمایت شاه از کودتا با او در میان گذاشته شده باشد. زیرا رادیوی فارسی بی‌بی‌سی هرگز برنامه‌ای در دوازده شب نداشته‌است. (۳)

بی‌بی‌سی فارسی و شاه و انقلاب

طبق تبلیغات بی‌بی‌سی فارسی در آن سال‌ها، مصدق شیطانی مجسم و محمدرضا شاه پهلوی فرشته‌ای نازل شده از آسمان بود. اما سال ۱۳۵۷ از راه می‌رسد تا این رادیو آهنگ دیگری سر بدهد.

شبکه بی‌بی‌سی در جریان انقلاب ایران حمایت گسترده‌ای از آیت‌الله خمینی انجام داد و انتقادات زیادی بر رژیم پهلوی وارد کرد، به همین دلیل نیز استفاده از نام مستعار آیت‌الله بی‌بی‌سی برای این شبکه در بین مردم ایران رواج پیدا کرد.

کریستوفر دیویدسون در کتاب «جنگ‌های سایه: مبارزه پنهان برای خاورمیانه» به صورت مشابهی توضیح می‌دهد: شبکه بی‌بی‌سی فارسی که در دهه ۱۹۵۰ میلادی (در دوره ملی‌سازی صنعت نفت و در جریان کودتای ۲۸ مرداد) کاملاً از شاه در مقابل مصدق حمایت کرده بود، در دوره انقلاب ۱۳۵۷ ایران به انتقادات سنگین از شاه دست می‌زد که برهمین اساس مردم ایران اذعان داشتند که انگلستان شروع به پشتیبانی مخفیانه از آیت‌الله خمینی کرده‌است و به دلیل همین مردم در این دوره، شبکه بی‌بی‌سی را آیت‌الله بی‌بی‌سی خطاب می‌کردند. (۴)

رونان برگمن در صفحه ۱۲ کتابش «جنگ پنهان با ایران» اذعان دارد که شبکه بی‌بی‌سی فارسی به خمینی جایگاه داد. بی‌بی‌سی با پخش مرتب برنامه دربارهٔ خمینی، او را رهبر بی‌چون و چرای نهضت انقلابی مردم ایران کرد.(۵)

مارک کرتیس در کتاب «روابط مخفی: هم‌دستی بریتانیا با اسلام تندرو» به این نکته اشاره دارد که در دوره انقلاب ۱۳۵۷ ایران، بی‌بی‌سی به صورت گسترده‌ای به عنوان آیت‌الله بی‌بی‌سی در تهران شناخته می‌شد، زیرا که به علت گزارش‌های منتقدانه بی‌بی‌سی بر علیه شاه بسیاری از مردم به این باور رسیدند که انگلستان به صورت ضمنی در حال قدرت بخشیدن به اسلام‌گراهای طرفدار آیت‌الله‌ها است. (6)

ویلیام انگداهل نیز در کتابش «یک قرن جنگ، سیاست‌های نفتی آمریکایی انگلیسی و قدرت جدید جهانی» بر این موضوع تأکید دارد که بی‌بی‌سی به علت پشتیبانی‌اش از اسلام‌گرایان ایران، در دورهٔ انقلاب ۱۳۵۷، به نام مستعار آیت الله بی‌بی‌سی در ایران خطاب می‌شد. (7)

بی‌بی‌سی فارسی و جنگ تحمیلی

شاید بی‌بی‌سی فارسی، هر بار تاکید کند که در هر حال، قصدی جز انجام وظیفه در کسوتِ رادیو و بعدها تلویزون مستقل نداشته است.

عملکرد بی‌بی‌سی فارسی در سال‌های پس از انقلاب نشان می‌دهد که این ادعا تو خالی و دروغین است. چون رفتار سیاسی رادیوی بی‌بی‌سی فارسی در دوران جنگ تحمیلی رژیم بعث ضد ایران، رفتاری یک جانبه و گاهی به سود متجاوزان بود. امکان ندارد بتوانید سطری بیابید که نشان دهد بی‌بی‌سی فارسی، برای اثبات متجاوز بودن عراقِ بعث، در جنگ ایران و عراق تلاشی کرده باشد. اتفاقی که در بسیاری از رادیوهای بی‌طرف افتاده بود.

همواره جوی که رادیوی بی‌بی‌سی فارسی، در دوران جنگ پراکنده می‌کرد، حاکی از یاس و ناامیدی بود و بسیاری از معتادانِ به شنیدن صدای گرم مجریان خبر این رادیو، حس و حالی را که اشاره می‌شود، به یاد دارند. شکست‌های ایران بزرگ‌نمایی می‌شد و پیروزی‌ها کوچک وانمود می‌شد. برای این ادعا اشاره به هیچ منبعی لازم نیست. چون این احساسی همگانی است.

تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی

در سال ۱۳۸۸، ناگهان چشمان ما به جمال تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی هم روشن شد. خیلی‌ها از جمله من که در میانِ شبکه‌های خبری آماتور داخلی، به ویژۀ شبکۀ خبر و العالم که در هر دو، من از جمله مؤسسان بودم، گرفتار شده بودیم، برای شبکه‌ای بی‌طرف له له می‌زدیم. شبکه‌ای که در نقطۀ وسط بایستد و زشت و زیبا را با بی‌طرفی کاملی بررسی کند. شاید با اطلاعات اولیه‌ای که داشتم، اگر بی‌بی‌سی‌ فارسی از من در کسوت کارشناس خبر و تحلیل می‌خواست و برایم مقدور بود، بی‌مهابا می‌رفتم تا به این اقدام زیبا کمک کنم و می‌دانستم که در یک مشی مستقلانه، من از بهترین عناصر این شبکه می‌بودم.

نه می‌دانستم که این بی‌بی‌سی با بی‌بی‌سی اصلی، کلی فرق دارد و نه کسی به ما گفت کل بودجه‌اش را وزارت امور خارجۀ بریتانیا (وزارت مستعمرات سابق، به یکی از دپارتمان‌های آن تبدیل شد) تقبل کرده است.

دیری نپایید که درک کردیم عملکرد این شبکه، تنها تفاوتی که با عملکرد رادیوی بی‌بی‌سی فارسی دارد، این است که همان ماموریت‌های قدیمی را با بی‌پروایی تمام انجام می‌دهد. ما توطئه‌ستیزانِ دانشگاهی، ناگهان جنی را که انکار می‌کردیم درست وسط حمام، با چشم خودمان دیدیم. به همان زشتی و پلشتی که توطئه‌اندیشان در کتاب‌هایشان نوشته بودند و ما باور نمی‌کردیم.

بارها و بارها شاهد هیدلاین و برجسته شدن خبرهای درجه چندم، آن هم پیش از خبرهای جنجالی جهان بودیم. در حالی که این سطور را می‌نویسم، خبر اول این شبکه دربارۀ بازداشت خانوادۀ یکی از قربانیان حوادث آبان ماه به دلیل انتقاد از حکومت ایران بود. خبر اول و حتی پیش از تنش شدید در افغانستان بر سر نتایج انتخابات ریاست جمهوری..!

بارها، برجسته‌ترین خبرهای این شبکه دربارۀ بازداشتِ یکی از بهائیان در ایران بود. آن گاه دادستانی در ایران اعلام می‌کرد که این مرد چک برگشت خورده دارد و در پی شکایت خصوصی بازداشت شده است. بی‌بی‌سی فارسی هم سکوت مطلق می‌کرد.

بارها، برای مصاحبه دربارۀ موضوعات سیاسی جدی، اعضای ظاهرا سابق مجاهدین خلق را آوردند و به آن‌ها اسم کارشناس دادند، در حالی که پیوندهای آنان با این سازمان هویدا بود. بارها مخالفان سیاسی را به عنوان کارشناس به خورد این ملت دادند. کار به چنان سطح نازلی رسید که در مواردی، شبکۀ خبر داخل را می‌دیدیم تا خبر واضح‌تری به دست آوریم.

نتیجه‌گیری

اکنون صدای آزادی ملت ایران باز هم از حلقوم رادیو و تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی خارج می‌شود. درست مثل اواخر دوران رضا شاه، دوران حکومت دکتر مصدق و کودتای ۲۸ أمرداد، دوران انقلاب ۵۷ و دوران جنبش سبز در سال ۸۸، اما اگر هنوز هم ساده‌لوح و خام داریم، اما بر شمار پختگان عملکرد بی‌بی‌سی فارسی بسیار افزوده شده است.

از خوش‌مزگی‌های روزگار، کار به جایی رسیده است که شبکه‌هایی در حد العربیه هم زیر نظر یکی از ایران ستیزان مشهور روزنامۀ الشرق الاوسط، به نام عبدالرحمن الراشد (و نه فقط دشمن جمهوری اسلامی، بلکه دشمن تاریخی ایران) شبکۀ ایران اینترنشنال را راه‌اندازی کرد. ما ملت بدبختِ محروم از شبکه‌ای مستقل و بی‌طرف، حالا درد بزرگ خودمان را در محرومیت از خبر، در قهقرایی مبتذل باید جستجو کنیم:

یا خبر را باید از شبکۀ خبر بگیریم (که بهتر است دهانم را ببندم و مایۀ ریشخند دشمن نشوم) یا از شبکۀ روباه پیری که آرزویی جز نابودی ایران نداشته و هر بار، در هر دوره‌ای که ایران در مسیری مستقل حرکت کرد، بلافاصله، برای تخریب این روند تلاش کرده است.

حالا دیگر کار به جایی رسیده که منبع خبر مستقل ما باید العربیۀ فارسی، با نام جعلی ایران اینترنشنال باشد. شبکه‌ای که آگاهانه، هدفی جز نابودی ایران (و نه فقط جمهوری اسلامی) ندارد.

از نظر من، فقط یک توضیح دربارۀ عملکرد چند ده سالۀ بی‌بی‌سی فارسی در کسوت رادیو و تلویزیون هست و آن، این است که ایران نباید دولتی قدرتمند و مستقل داشته باشد. هر بار این استقلال عمل دیده شد، بی‌بی‌سی فارسی همراه با دیگر اهرم‌های فشار ضد ایران به کار گرفته شد.

چون دشمن می‌داند که اولا، ما مردمی ساده‌لوح و خیال‌پردازیم و دوم این که ما مردمی باندباز و جناح‌طلبیم و در راه منافع جناح و گرایشی که داریم، حاضریم منافع کشورمان را هم زیر پا بگذاریم. همیشه هم عمدۀ سرمایه‌گذاری‌ها بر ناشکیب‌ترین و ستیزه‌جوترین مردم کشورمان بوده است.

یک کلام ختم کلام!