مقاله‌های برگزیده | تحولات سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه و تبیین مؤلفه های تأثیرگذار بر آن ( ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۴)
فرهاد دانش نیا, مسعود هاشمی | فصلنامۀ جستارهای سیاسی معاصر، شمارۀ پیاپی سی‌ام
چکیدهسیاست خارجی ترکیه طی یک دهۀ اخیر فراز و فرود چشمگیری را در قبال سوریه تجربه نموده است. گسترش روابط دو کشور در زمینه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی از اوایل دهۀ نخست قرن ۲۱ یعنی از سال ۲۰۰۲ آغاز گردید و در فاصلۀ سالهای ۲۰۰۸ تا اواسط ۲۰۱۱ به اوج خود رسید. با شروع تحولات و آغاز اعتراضات در سوریه از اواسط سال ۲۰۱۱ رویکرد رهبران حزب عدالت و توسعه به این کشور تغییر یافت و روابط دو کشور تا مرحلۀ رویارویی نظامی پیش رفت. پژوهش حاضر درصدد تبیین چرایی و چگونگی این تغییر و تحول در سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه ترکیه در قبال سوریه است. فرضیه ای که در چارچوب نظریه سازه انگاری در این پژوهش پردازش می گردد بدین صورت طرح گردیده که مؤلفه های اساسی گفتمان نوعثمانگرایی یعنی «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» از یک سو، و تلاش برای ارائه چهرهای از ترکیه به عنوان «الگوی دموکراسی، آزادی و حقوق بشر» از دیگرسو، زمینه ساز تغییرات رادیکال در سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه بوده است. مفروض پژوهش این است که عناصر و دقایق گفتمان نوعثمانی گری در سیاست خارجی ترکیه در وضعیت متناقض و پارادوکسیکالی نسبت به هم به سر می برند. یافته های پژوهش بیانگر این مهم است که رویکرد همکاری جویانه ترکیه در قبال سوریه در چارچوب الزامات مهمترین مؤلفه گفتمان نوعثمان گرایی یعنی به صفر رساندن مشکلات ترکیه با همسایگان قابل فهم است. سوریه دروازۀ ورود به کشورهای عربی- اسلامی در خاورمیانه محسوب میشود که گسترش روابط با آنها زمینه احیای نفوذ فرهنگی، سیاسی و دسترسی به بازار بزرگ اقتصادی اعراب را برای ترکیه فراهم میکند. در مقابل دومین مؤلفه اساسی گفتمان نوعثمان گرایی یعنی تلاش برای ارائه چهرهای از ترکیه به عنوان الگو در زمینه دموکراسی، آزادی و حقوق بشر نزد افکار عمومی، نخبگان سیاسی خاورمیانه و برای جلب رضایت کشورهای غربی حامی معارضان سوریه، الزاماً زمینه تنش و واگرایی در روابط ترکیه با سوریه را فراهم میکند.
