دیپلمات های ایالات متحده محتاج احیای توافق هسته‌ای با ایران هستند.
و در عین حال ایران وجود دارد؛ بحران دیگری که نظم جهانی حاکم را تهدید می کند.
کارلی پیرسون | یو اس تودی – ترجمۀ حیدر سهیلی اصفهانی
این مطلب، گفتگویی با باربارا اسلاوین است؛ مدیر «آینده ابتکار عمل ایران و عضو ارشد غیررسمی در شورای اقیانوس اطلس، سخنران دانشگاه جورج واشنگتن، نویسندۀ کتاب “دوستان تلخ، دشمنان صمیمی: ایران، ایالات متحده و مسیر پیچ خورده به رویارویی” است .او همچنین، خبرنگار ارشد سابق امور دیپلماتیک در روزنامۀ یو اس ای تودی است.
حملۀ روسیه به اوکراین در راس خبرهای بین المللی است، اما مذاکرات دیپلماتیکی، پشت درهای بسته در وین، بین ایران و ایالات متحده در حال انجام است تا دربارۀ جنگ‌افزارهای هسته‌ای به توافق جدیدی برسند. (دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق، در پایان سال ۲۰۱۸ را یک جانبه از این توافق بیرون رفت).
بخش دیدگاه روزنامۀ یو اس تودی، اخیرا با باربارا اسلاوین، در این باره به گفتگو پرداخته است که مذاکرات ما با این کشور آسیای غربی به کجا رسیده است و پیشرفت ایران در حوزۀ توسعه سلاح‌های هسته‌ای تا چه حدی بوده است. گفتگوی او، با کارلی پیرسون، عضو هیئت تحریریۀ روزنامه، به منظور کاهش متن و افزایش وضوح ویرایش شده است:
- آیا ایران، جنگ‌افزار هسته‌ای دارد؟
نه! ایران سلاح هسته‌ای ندارد، اما دارای میزان زیادی مواد هسته‌ای است که اگر بیشتر غنی شود، می‌تواند برای ساخت سلاح به کار گرفته شود. این کشور، به ویژه، در سال گذشته، برنامه غنی‌سازی خود را تا اندازۀ قابل توجهی پیش‌برده است. بنابراین، دورۀ گسست (مدت زمانی که ایران برای انباشت سوخت کافی بهر ساخت سلاح هسته‌ای نیاز دارد) تا چند هفته کاهش می‌یابد، در حالی که در دوران برجام، در سال ۲۰۱۵، این مدت زمان یک سال بود. با این حال، هنوز هم یه مکانیزم تحویل و یا ساخت کلاهک نیاز دارند. گو آن که ایران در حال حاضر دارای چند تن اورانیوم غنی شده است و آن را تا سطحی بالاتر از همیشه غنی کرده است که فعلا معادل خلوص شصت درصد است. (برای ساخت جنگ‌افزار هسته‌ای، به خلوص نود درصدی نیاز است). به موجب توافق برجام، سطح غنی‌سازی تا پنج درصد کاهش یافت و میزان ذخیرۀ آن تا ۲۰۳۱، فقط سیصد کیلوگرم بود. به همین سبب است که من مذاکرات وین را تا این اندازه ضروروی می‌دانم. زیرا بسیاری از کارشناسان، دربارۀ پیامدهای شکست برجام، بسیار عصبی هستند.
- نگرانی شما دربارۀ توسعۀ سلاح‌های هسته‌ای، با استفاده از همۀ آن مواد و قابلیت آن مواد که پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای انباشت شده است، تا چه حد است؟
ایران هنوز تصمیمی (برای تولید سلاح هسته‌ای) نگرفته است و سیاست رسمی آنها این است که آنها سلاح هسته‌ای نمی‌خواهند. برایشان مهم است که این توانایی را داشته باشند، اما سراغ خود سلاح نرفته‌اند. دکترین دفاعی آنها مبتنی برتوانایی موشکی و حمایت از شبه نظامیان و دوری از سلاح‌های هسته‌ای است. اگر آنها، اقدام به ساخت سلاح هسته‌ای می‌کردند، تعهداتشان را در معاهدۀ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای که در سال ۱۹۶۸ امضا کردند، نقض می‌شد. به علاوه، رقبای ایران، به ویژه عربستان سعودی هم، به احتمال زیاد، سراغ ساخت جنگ‌افزار هسته‌ای می‌رفتند. اما اسرائیل که در حال حاضر دارای سلاح‌های هسته ای است، فعلا دست به سینه ننشسته است. در طول سال‌های گذشته، اسرائیلی‌ها، بارها در برنامه‌های ایران خرابکاری کرده‌اند. احتمالا، حملات سایبری و ترورهای دانشمندان ایرانی را نیز ادامه خواهند داد. دلایل خوبی در این باره هست که چرا ایرانیان همۀ این راه را تا آخر نمی‌روند. گفته می‌شود، این امر به نفع ماست که آنها از شر ذخایر اورانیوم غنی شدۀ خود خلاص شوند. این امر، باعث افزایش ثبات در منطقه می‌شود و تنش بین ایران و ایالات متحده را کاهش می‌دهد.
- تهران، برای بازگشت به مذاکرات، با الزامات سختی را پیش روی واشنگتن قرار داده است، یعنی: عذرخواهی عمومی و این قول رسمی که دولت آینده آمریکا، هرگز از هیچ کدام از توافقاتی که در حال حاضر بین دو کشور وجود دارد، همانند دوران ریاست‌جمهوری ترامپ خارج نخواهد شد. اگر آمریکا این شرایط را قبول نکند، چه فکر میکنید اتفاق می افتد؟ اما اگر واشنگتن زیر بار چنین الزاماتی نرود، به نظر شما، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
البته آمریکا در جدول مذاکرات حضور دارد. از آوریل گذشته، حضور داشتیم. این همان دولتی نیست که در سال ۲۰۱۸ از برجام عقب کشید. تیم بایدن بارها اعلام کرده است که تصمیم ترامپ فاجعه بود. فراموش نکنید که در دوران دستیابی به این توافق، بایدن معاونت ریاست‌جمهوری آمریکا برعهده داشت. در صورتی که بخواهیم تعهد بدهیم که دولت‌های بعدی بار دیگر از برجام بیرون نخواهند رفت، راه‌هایی وجود خواهد داشت که ایرانیان به درآمدهای نفتیشان دست خواهند یافت، تحریم‌ها لغو خواهد شد، روند تجارت عادی خواهد شد و در عوض، کافی است آنها سازگاری در پیش گیرند. تضمین‌های کتبی را می‌توان داد. نقطۀ قوت آمریکا آن است که ایرانیان به لغو تحریم‌ها ، دست کم تا چند سال آینده، نیاز مبرم دارند، چون لغو تحریم، از سقوط ارزش واحد پول ایران که تاکنون، در برابر دلار سقوط آزاد و به تورم چهل درصدی کمک کرده است، جلوگیری خواهد کرد. همه می‌دانند که ایرانیان به این توافق نیاز دارند. امید من این است که آنها پیشنهادهای واشنگتن را بپذیرند برای نهایی کردن جزئیات، به مذاکره مستقیم با آمریکا تن بدهند.
- در بارۀ سخنان ترامپ در سال۲۰۱۸ که گفت: این توافق، معاملۀ بدی بود. شما در بارۀ تصمیم دولت قبلی در دوری از توافق چه نظری دارید؟
تصمیم بسیار احمقانه‌ای بود. ترامپ، این کار را عمدتا بنا به دلایل سیاسی داخلی انجام داد، زیرا کسانی که از مبارزات انتخاباتی‌اش حمایت کردند- بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و بنیادگرایان مسیحی- از او چنین خواسته بودند. پشت کردن ما به این توافق، به ایران اجازه داد تا سطح غنی سازی خود را بالاتر ببرد و به جهان هم نشان داد که آمریکا، شریک قابل اعتمادی نیست. این کار، به اعتبار ما آسیب زیادی رساند. در عرصۀ منطقۀ خاورمیانه هم، تنش‌ها افزایش یافته است و ایران همچنان به حمایت از گروه‌هایی که شما آنها را دوست ندارید، حمایت می‌کند. بنابراین حرکت ترامپ به طور کامل نوعی عقب‌گرد بود.
- ما درباره دیدگاه آمریکا صحبت کرده‌ایم، اما می‌خواهم بدانم که زندگی طبقۀ متوسط در ایران در حال حاضر چگونه است؟
همان طور که ذکر شد، آنها از تورم و بیکاری بالا رنج می‌برند. اقتصادشان با مشکلات زیادی رو به روست و همچنین با فساد و سوءمدیریت و همچنین بیماری همه‌گیر کرونا دست به گریبانند. البته، توافق هسته‌ای برای ایران حکم نوش‌دارو را نداشت. اما قبل از این اقدام ایالات متحده، ایران دو برابر میزان فعلی نفت صادر می‌کرد، سرمایه‌گذاری‌های خارجی کم و بیش وجود داشت و مردم امیدوار بودند. طبق آمار رسمی دولت ایران، بیش از ۳۰ درصد از ایرانیان فقیر هستند. غذا و دارو که نمی‌بایست تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار می‌گرفت، اما به سبب خودداری بانک‌های خارجی از تعامل با ایران، دریافت این قبیل محصولات برای ایرانیان بسیار دشوار بود.
- ببینم اصلا تحریم‌ها مؤثر بوده‌اند؟ آیا جهان به سبب تحریم ایران، جای امن‌تری شده است؟
تحریم ها تنها زمانی مؤثر خواهد بود که اکثر کشورهای جهان از آنها پشتیبانی کنند و اهداف خاص و قابل دستیابی داشته باشند. برای نمونه، تحریم آفریقای جنوبی در دوران آپارتاید- تقریبا همه از آن حمایت کردند. تحریم‌های ایران در دوران پیش از برجام، به این سبب تاثیرگذار بود که سازمان ملل متحد و اروپا از آن حمایت می‌کردند. وقتی تحریم‌های اقتصادی چنین گسترده، به طور یک جانبه به دست آمریکا انجام می‌گیرد، مردم عادی رنج می‌برند، اما نخبگان نظام، همچنان به اموال زیادی دسترسی خواهند داشت. وضع ونزوئلا، کوبا و ایران از این لحاظ همانند همدیگر است. قاچاق نیز وجود دارد. ایران همچنان به فروش نفت به چین ادامه می‌دهد و از راه امارات متحده عربی و عراق، قاچاق در سطح گسترده‌ای صورت می‌گیرد.
- خب بعد قراره چه اتفاقی بیفتد؟ چه اتفاقی باید بیفتد تا شرایط حاکم بر روابط ایران و آمریکا بهتر شود؟
مهمترین گام این است که به برجام بازگردید. آمریکا در سال گذشته، درست پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، می‌توانست کارهای بیشتری انجام دهد. اما در حال حاضر، مشکل در سمت ایران است. آنها خواسته های غیر منطقی دارند و برای این که واقع‌گراتر شوند، باید مدت زمانی بگذرد.
- اگر ما شکست بخوریم، چه چیزی در معرض خطر قرار خواهد گرفت؟
ایران به توانایی ساخت سلاح هسته ای نزدیکتر خواهد شد و این امر، دیگران را در منطقه انگیزه می‌دهد تا کار را در این جهت را شتاب بخشند. ما در معرضِ بی‌ثباتی بیشتر، ویرانی بیشتر در یمن، حملات بیشتر به نیروهای ایالات متحده در عراق خواهیم بود. تنها راه برای کاهش تنش و اجازه دادن به دولت بایدن برای تمرکز بیشتر بر چین و روسیه، بازگرداندن توافق هسته‌ای به مسیر قبلی است.
