ترامپ بحران تجاری و دفاعی را به راه انداخته است: مودی چگونه باید واکنش نشان دهد؟
تجربه همزمانِ تحقیر، احقاق حق و آزمونی تعیینکننده، اتفاقی نادر است. اما هند امروز دقیقاً در چنین موقعیتی قرار دارد. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، با حمایت از پاکستان پس از درگیریاش با هند در ماه مه و سپس اعمال تعرفههایی حتی سنگینتر از چین علیه هند، دستاورد ۲۵ سال دیپلماسی را بر باد داده است. به نظر میرسد او هرگز به واکنش کشوری با بیشترین جمعیت جهان و پنجمین اقتصاد بزرگ دنیا فکر نکرده است.
نارندرا مودی، نخستوزیر هند، بهتازگی مسیر کشوری قدرتمندتر و متکیبهخود را ترسیم کرده است. او همچنین در آستانه دیدار با شی جینپینگ در چین است، پس از چهار سال تنش نظامی تلخ میان هند و چین در رشتهکوههای هیمالیا. دور کردن هند از آمریکا اشتباهی بزرگ است. اما برای هند، این لحظهای سرنوشتساز است: آزمونی تعیینکننده برای اثبات ادعای خود بهعنوان قدرتی در حال ظهور.
تحقیر هند از سوی ترامپ دو جلوه دارد. در ۲۷ اوت، پس از محکوم کردن هند بهخاطر خرید نفت روسیه، رئیسجمهور آمریکا تعرفهای ۲۵ درصدی را به تعرفه واردات ۲۵ درصدی موجود افزود. خرید نفت کرملین شاید ناپسند باشد، اما با توجه به اینکه هند این کار را در چارچوب طرح سقف قیمت تحت مدیریت غرب انجام میدهد، محصولات پالایششده را به اروپا میفروشد، و بسیاری از کشورها از جمله چین نیز نفت روسیه میخرند، این تعرفه اضافی بهنظر میرسد که هند را بهطور خاص هدف مجازات قرار داده است.
تحقیر دیگر، نزدیکی ترامپ با پاکستان است. پس از حمله تروریستی در هند که مودی آن را به پاکستان نسبت داد، دو کشور در ماه مه وارد درگیری چهارروزهای شدند که بیش از ۱۰۰ هواپیمای جنگی در آن شرکت داشتند و نگرانیهایی درباره برخورد هستهای ایجاد کرد. با این حال، ترامپ اکنون در حال بررسی معاملات رمزارز و استخراج در پاکستان است. او با فیلد مارشال عاصم منیر، فرمانده سختگیر ارتش و حاکم عملی پاکستان، در کاخ سفید شام خورده است؛ کسی که ترامپ را برای دریافت جایزه صلح نوبل پیشنهاد داده. آمریکا همچنین پیشنهاد میانجیگری در مسئله کشمیر را مطرح کرده که برخلاف موضع دیرینهاش و تابوی هند است.
خودداری آمریکا از توجه به منافع امنیتی کلیدی هندوستان و تصمیم به مجازات آن در حوزه تجارت، اعتماد مردم هند را بهشدت خدشهدار کرده است. از سال ۲۰۰۴، رؤسای جمهور آمریکا از هند بهعنوان قدرتی دموکراتیک در حال ظهور و مخالف سلطه چین بر آسیا استقبال کردهاند. اقتصاد ۴ تریلیون دلاری و بازار سهام ۵ تریلیون دلاری هند، در مقایسه با پاکستانِ گرفتار بیثباتی، بحران بدهی، تروریسم و وابستگی به چین، بسیار بزرگتر است. این یک گلبهخودی بزرگ برای منافع آمریکا است که بیتوجهیاش به ناتو در اروپا را نیز تشدید میکند.
این وضعیت، احساس دوم را در برخی از مردم هند برمیانگیزد: احقاق حق. هند از زمان استقلال در سال ۱۹۴۷ از اتحادهای رسمی پرهیز کرده، هرچند برچسب آن از «عدم تعهد» به «چندجانبهگرایی» تغییر یافته است. این کشور برای بخشی از تسلیحات خود به روسیه، و برای بخشهایی دیگر به اروپا، اسرائیل و آمریکا وابسته است. چین مواد اولیه تولید را تأمین میکند؛ غرب فناوری و بازار را.
با این حال، در سال ۲۰۲۰، پس از یخزدگی روابط با چین بهدنبال درگیریهای مرزی در هیمالیا، برخی در واشنگتن امیدوار بودند که این امر مقدمهای برای اتحاد غیررسمی با آمریکا باشد. تبادل اطلاعات صورت گرفت و تمرینهای نظامی مشترک هند و آمریکا، که ژاپن و استرالیا نیز در آن شرکت داشتند، در سال ۲۰۲۴ به توافقی راهبردی برای نزدیکی دفاعی منجر شد.
هندیهایی که نسبت به درگیریهای جهانی بدبیناند، اکنون احساس میکنند که حق با آنها بوده است. همانطور که همیشه هشدار دادهاند، وابستگی به آمریکا خطرناک است. سفر مودی به چین نیز پیامی روشن دارد: هند گزینههای دیگری دارد.
تحقیر و احقاق حق، آزمونی برای توانمندیها و تابآوری هند است. مودی در ۱۱ سال گذشته بهدنبال ملتسازی، نوسازی و تمرکز قدرت بوده است. البته ناکامیهایی نیز وجود داشته: تلاش برای صنعتیسازی نتایج محدودی داشته و نتوانسته شغلهای جدید مورد نیاز را ایجاد کند. نظام آموزشی ضعیف است. مودی گاه به ملیگرایی هندو گرایش پیدا میکند.
اما موفقیتهایی نیز حاصل شدهاند: جادهها و فرودگاههای جدید، سامانههای پرداخت دیجیتال و مالیات، بازار واحد عظیمی را شکل دادهاند. نظام مالی تقویت شده، بازارهای سرمایه عمیق بر پایه پسانداز داخلی شکل گرفتهاند، حساب جاری تقریباً متوازن است و بانکها محتاطانه عمل میکنند. هند اکنون کمتر در مسیر جذب زنجیرههای تأمین بهعنوان بخشی از رونق «چین بهعلاوه یک» قرار دارد، اما همه اینها به آن کمک میکند تا شوکهای تجاری را تاب بیاورد. انتظار میرود رشد اقتصادی بالای ۶ درصد باقی بماند، که آن را به پویاترین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل میکند و طبق پیشبینی صندوق بینالمللی پول، تا سال ۲۰۲۸ سومین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد بود.
خطر آن است که تهاجم آمریکا، خودبسندگی و غربستیزی نهفته را دوباره بیدار کند. مودی در سخنرانی روز استقلال در ۱۵ اوت از قلعه سرخ دهلی، بر خوداتکایی بیشتر تأکید کرد. اما اگر هند بیش از این به درونگرایی روی آورد، صنعت خدمات آن در معرض تهدید قرار میگیرد؛ صنعتی که اکنون تقریباً بهاندازه همه بخشهای دیگر صادرات دارد. شرکتهای خدمات فناوری هند دستکم نیمی از فروش خود را به مشتریان آمریکایی دارند، از جمله شرکتهای بزرگ با «مراکز توانمندی جهانی» در هند. این کشور دومین بازار بزرگ OpenAI از نظر تعداد کاربران است. و برای صنعتیسازی سریعتر، هند به واردات ماشینآلات و مواد اولیه از چین نیاز دارد.
بهتر است هند تلاش کند تا آسیبها را محدود کند. باید امتیازاتی منطقی بدهد، از جمله کاهش تعرفهها، خرید کمتر نفت روسیه و خرید بیشتر گاز طبیعی آمریکا. پیوندهای پایدار میان هند و آمریکا همچنان وجود دارند، از جمله جمعیت مهاجر گسترده. سفر مودی به چین تصمیم درستی است: تقویت تولید هند در دهه آینده به معنای پیوندهای تجاری نزدیکتر با چین و فناوری آمریکایی خواهد بود. او باید بهدنبال توافقهای تجاری جدید باشد، در ادامه توافقهای اخیر با بریتانیا و امارات متحده عربی.
نگاه به بیرون برای اصلاح درون
اولویت دوم باید اصلاحات داخلی باشد. سرنوشت هند – و انتخابش – استقلال است. اندازه و پویایی اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارند، برای کسب شرایط بهتر در توافقها، تأمین بودجه دفاعی و ارتقای سطح زندگی، حتی اگر تجارت جهانی کند شود. هند چند سالی است که در انتظار اصلاحات بزرگ بوده، از جمله آزادسازی کسبوکار، اصلاح نظام قضایی، و نوسازی کشاورزی، زمین و توزیع برق.
بسیاری از این اصلاحات نیازمند همکاری میان ایالتها و دولت مرکزی هند هستند. خوشبختانه، مودی بهتازگی اعلام کرده که مالیات کالا و خدمات را سادهسازی و اقتصاد را آزاد خواهد کرد، با تأکید بر «اصلاحات نسل بعدی». پس از ۱۱ سال حضور در قدرت، او باید سریعتر و گستردهتر عمل کند. مواجهه با چالشهای عمیق داخلی هند همواره در راستای منافع ملی آن بوده است. در جهانی خصمانه، این بهترین دفاع نیز هست.